برای دیدن موقعیت منطقه اینجا کلیک نمایید
علی آباد چهل گزی، نامی آشنا برای شکارچیان قدیمی و دوستداران طبیعت. بی تردید ارتفاعات علی آباد مورد توجه شکارچیان بومی و غیربومی از حیث پذیرش جمعیتهای زمستانی علفخواران وحشی قرار داشته است. اما این منطقه به همراه دشت های اطراف خود و نیز تپه ماهورهای متعدد، جلوه های کم نظیری از تنوع زیستی فلات مرکزی ایران را در یک شیب ملایم به تصویر کشیده است. بدیهی است همچون سایر عناصر زیستی رویشگاه ایرانی- تورانی، تنوع زیستی این منطقه را باید متناسب با اکوسیستم های خشک و نیمه خشک فلات مرکزی انتظار داشت و با این نگاه کلان می توان اهمیت و جایگاه این اکوسیستم زیبا را بهتر درک نمود.
از نگاه جغرافیای زیستی، منطقه علی آباد بخشی از رویشگاههای ایرانی تورانی را تشکیل می دهد که البته عناصر سایر رویشگاهها نیز به خصوص از جنوب منطقه به داخل آن نفوذ پیدا کرده اند. اما تغییرات طیف ارتفاعی و به تبع آن میزان بارندگی موجب شکل گیری خرده اقلیم های متفاوتی در همین زیستگاه نسبتا” کوچک شده و به نسبت اقلیم و وسعت آن تنوع کم نظیری را ایجاد نموده است. با این نگاه کلان اگر از سمت شمال (از روستای تنگ چنار و نیز کالمند کوه) وارد منطقه شویم ابتدا با ارتفاعاتی همچون تنگ چنار، کوه گدار سبز و سامری مواجه می شویم که گاها” بیش از 2700 متر ارتفاع داشته و با برخورداری از بارندگی بهتر نسبت به بخشهای جنوبی منطقه، رویشگاهی با پتانسیل مطلوب تر را ایجاد نموده و بیشترین جمعیت های کل و بز را در خود جای داده اند. این کوهستان که به صورت رشته ارتفاعی به طول تقریبی 10 کیلومتر و با جهت شمال غرب – جنوب شرق امتداد یافته دارای دره های متعدد، صخره ها، گریزگاهها و پناه مطلوب برای گونه کل و بز می باشد و همین ویژگی ها موجب بازگشت پلنگ بعنوان بزرگترین طعمه خوار فلات مرکزی ایران به این مجموعه ارتفاعی پس از شروع حفاظت شده است. کبک و گربه وحشی از دیگر گونه های این زیستگاه کوهستانی می باشد. اما فارغ از این گونه های تیپیک حضور رودک عسل خوار در منتهی الیه جنوب شرقی این رشته ارتفاعات بسیار شگفت انگیز بوده و جای تأمل دارد. پس از عبور از این ارتفاعات به سمت جنوب با دشت های وسیعی مواجه می شویم که با عناصر گیاهی غالب درمنه و قیچ زیستگاه مناسبی برای هوبره و زاغ بور فراهم می آورند. وجود این دو گونه کمیاب به ارزش تنوع زیستی این منطقه افزوده اند. مخصوصا” این که زادآوری آنها به کرات توسط قرقبانان مستند شده است.
در قسمت های غربی منطقه حوالی کمر سفید و تل خروس، تپه ماهورها و دشت های پوشیده از ریواس چشم اندازهای کم نظیری از طبیعت را در فصل بهار رقم می زنند و نهایتا” در قسمت های جنوبی منطقه همچون ارتفاعات بازرگان و کوه چاه میل علاوه بر کل و بز، گونه های ارزشمندی همچون قوچ و میش و کاراکال هم به تنوع جانوری منطقه اضافه می شود. اما نباید فراموش کرد که منطقه قرق علی آباد یکی دیگر از گونه های برجسته دشتی ایران را در خود جای داده که در صورت تداوم حفاظت مطلوب و کنترل چرای دام در نقاط دشتی می تواند غنای گونه های جانوری برجسته را تکمیل نموده و رونق بهتری ببخشد و آن چیزی نیست جز آهوی ایرانی. اگر چه الان جمعیت کوچک آهو در منطقه در اطراف مزارع کشاورزی فتح آباد و عبداله آباد مستقر هستند لیکن ارتباط این جمعیت کوچک با آهوان غرب منطقه کالمند قطعی بوده و همین تبادل ژنی امکان برخورداری از تنوع ژنتیکی مطلوب برای ایجاد یک جمعیت طبیعی قابل توجه را فراهم خواهد نمود. بنابراین علی آباد را می توان منطقه ای با تیپ های مختلف کوهستان، تپه ماهور و دشت عنوان نمود که ترکیب ارزشمندی از گونه های کمیاب و برجسته منطقه فلات مرکزی ایران را در خود جای داده است و در صورت کنترل چرای دام که مهمترین تعارض فعلی منطقه محسوب می شود و نیز پایش و حفاظت فیزیکی مطلوب منطقه، انتظار بهبود وضعیت آن در کوتاه مدت دور از انتظار نیست.
محدوده قرق علی آباد چهل گزی در حد فاصل 54 درجه و 17 دقیقه تا 54 درجه و 34 دقیقه طول شرقی و 31 درجه و 1 دقیقه تا 31 درجه و 23 دقیقه عرض شمالی در استان یزد و در محدوده شهرستان مهریز واقع شده است. این منطقه از لحاظ موقعیت در فاصله 60 کیلومتری جنوب شهر یزد، 30 کیلومتری جنوب غرب شهر مهریز، شمال شهرستان خاتم و در جنوب غربی منطقه حفاظت شده کالمند بهادران قرار دارد
راه دسترسی
عمده ترین راه دسترسی به محدوده قرق از شهر مهریز، جاده اصلی آسفالته ارتباطی شهرستان مهریز به شهرستان خاتم می باشد. در داخل منطقه راههای خاکی متعددی وجود دارد و امکان دسترسی به اکثر نقاط محدوده قرق را میسر می سازد. نزدیک ترین آبادیهای مهم، روستاهای علی آباد و تنگ چنار و نزدیک ترین نقطه شهری، مهریز است. فرودگاه و راه آهن قابل استفاده جهت دسترسی به محدوده در فاصله 60 کیلومتری از محدوده (شهر یزد) قرار دارد. فاصله شهر یزد تا مهریز در حدود 30کیلومتر (بزرگراه) بوده و از شهر مهریز تا محدوده قرق علی آباد نیز در حدود 30 کیلومتر می باشد.
زمین شناسی
محدوده قرق علی آباد در زون ایران مرکزی قرار گرفته و واجد پیچیدگیهای خاص خود است. قدیمی ترین سازند منطقه مربوط به پالئوزوئیک است و سازند جمال نام دارد. رسوبات کرتاسه در منطقه گسترش فراوان دارد و از سازندهای مختلفی تشکیل یافته است. در این محدوده طیف سنگهای رسوبی، آذرین و دگرگونی وجود دارد لیکن به طور کلی گسترش سنگهای رسوبی شامل آهک، ماسه، شیل، مارن و رسوبات تبخیری نسبت به سنگهای آذرین و دگرگونی بیشتر است. سنگهای آذرین منطقه هم از جنس گرانیت و دایکهای بازیک و حد واسط و سنگهای دگرگونی در حد مرمریت می باشد.
پوشش گیاهی
وضعیت توپوگرافی (شامل تنوع پستی و بلندی و وجود ارتفاعات بلند و دشتهای نسبتا”وسیع) در منطقه، موجب ایجاد رویشگاههای گوناگون شده است. در نگاه اول به نظر می رسد که گونه گیاهی درمنه سیمای اصلی پوشش گیاهی منطقه را شکل داده اما با بررسی دقیق تر از وضعیت پوشش گیاهی ملاحظه می شود که با توجه به عوامل اکولوژیکی حاکم، انواعی از گونه های گیاهی با ویژگیها و فرم های مختلف رویشی شامل درختی، درختچه ای، بوته ای، بالشتکی، صخره دوست و شورپسند به همراه گونه های مرتعی خوشخوراک و گونه های دارویی تنوع ویژه ای را در منطقه به وجود آورده اند.
این منطقه طبق تقسیم بندی جوامع گیاهی ایران و بر اساس تقسیمات آب و هوایی جزء منطقه ایرانی- تورانی است. از گیاهان عمده منطقه می توان به درمنه، قیچ، تاغ، گز، بنه، بادام کوهی، زیره، اشترک، انجیر وحشی، گون و … اشاره نمود.
پوشش جانوری
منطقه علی آباد به دلیل برخورداری از طیف ارتفاعی گسترده، دشت ها و تعارضات اندک، شرایط نسبتا” پایدار مناسبی را برای زیست انواع مختلف گونه های گیاهی و جانوری فراهم نموده است. لیکن از آنجا که شکل عمده منطقه را تیپ کوهستانی و دشتی تشکیل می دهد حضور گونه های جانوری وابسته به این دو تیپ نظیر کل و بز، پلنگ، کبک و تیهو در زیستگاههای کوهستانی و آهو، هوبره، زاغ بور و باقرقره در زیستگاههای دشتی مشهودتر است. ویژگی های توپوگرافی منطقه، امنیت و پناه طبیعی جمعیت مناسبی از کل و بز را در زیستگاههای کوهستانی نظیر چهارکمری، شکارگاه، گدار باغ، کمر انجیر و سامری فراهم نموده است. همچنین این زیستگاههای کوهستانی به همراه جمعیت مناسبی از طعمه، شرایط را برای حضور گونه پلنگ نیز مهیا نموده است.